داشت مردی جوان رفیقی چند

همه با هم برادر و دلبند

این جوانان سادهٔ دین دار

کرده در دل به مبدئی اقرار

خانه هاشان به یکدگر نزدیک

همه با هم به کیف و حال شریک

دیوخویی به صورت انسان

زاین به خود بسته تهمت وجدان

گشت با آن جوان ز بیرون دوست

متحد چون دو مغز دریک پوست

حلقهٔ دوستی بجنبانید

سرش از دوستان بگردانید

ظاهر خوبش را چنان آراست

که توگفتی فرشته ای زبباست

چند سطر از « لافنتن » و « مولیر»

چند شعری ز « روسو» و « ولتر»

گه ز « مونتسکیو» سخن راندی

گه ز « داروین » مقالتی خواندی

سخنان قشنگ ساده فریب

برد از آن ساده لوح صبر و شکیب

گفت دین تو چیست ؟ مرد جوان

گفت ابلیس : دین من وجدان

گفت با او: رفیق !وجدان چیست ؟

گفت : وجدان به غیر وجدان نیست

هست حسی درون قلب نهان

که بود نام نامیش وجدان

مرد را در عمل جواز دهد

خوب را از بد امتیاز دهد

خوب و بد چون مطابق عقل است

فرق دادن میانشان سهل است

ای بسا کارها که در اسلام

مرتکب می شوند و نیست حرام

لیک وجدان حرام می داند

در ره عقل ، دام می داند

چون قصاص و تعدد زوجات

روزه و حج و غزو و خمس و زکوه

وی بسا چیزهاکه در اسلام

هست کاری قبیح و فعل حرام

لیک وجدان مباح می خواند

زان که عیبی در آن نمی داند

چون ربا و قمار و ساز و شراب

وز زنان لطیف رفع حجاب

که ربا در تجارت عالم

گر نباشد جهان خورد برهم

نیز ساز و شراب ناب و قمار

هیئت اجتماع راست به کار

وین وجود لطیف یعنی زن

تا به کی زندگی کند به کفن

چون که عضو مهم جامعه اوست

بودنش عضو اجتماع ، نکوست

نه خداییست نی پیامبری !

بی موثر وجود هر اثری !

دین بپا شد برای عامی چند

کار دین پخته شد ز خامی چند

کار این مردم از سیاه و سفید

نرود پیش جز به بیم و امید

نبی از بهر پیشرفت امور

دوزخ و نارگفت و جنت و حور

چون که خود دعوی خدایی داشت

منتی بر سر عموم گذاشت

ناتمام و بریده صحبت کرد

از خدای ندیده صحبت کرد

تا رباست کند به خلق زمین

کند و بندی نهاد نامش دین

چون که وجدان به مرد یار بود

دگر او را به دین چه کار بود

گشت ز افکار مرد باوجدان

مرد دین از عقیده روگردان

چون اساسی نداشت معتقدش

وز اب و مام بود مستندش

زود بلعید قول آن نسناس

مرد نادان چو « حب دکتر راس »

به یکی دم دمیدن لب او

گشت وبران بنای مذهب او

دین او چون حباب گشت خراب

رفت برباد ازآن که بود بر آب

خمس و روزه گریختند ازو

شد فرامش نماز و غسل و وضو

دوستان قدیم را خر خواند

غزل الوداع را برخواند

اهل مندیل را تماخره کرد

گاه بدگفت وگاه مسخره کرد

هرکجا دید مرد ملایی

سیدی ، روضه خوانی ، آقایی

صاد صلواهٔ را بلند کشید

با سلامی به ربششان خندید